به گزارش گلستان ما به نقل از فارس، پس از کسب استقلال ترکمنستان «دوتار» در جامعه، فرهنگ و هنر مردم ترکمن جایگاه و جان تازه‌ای گرفت و هم اکنون هیچ مراسمی بدون نواختن دوتار در این کشور برگزار نمی‌شود.

ترکمنستان در سال 1991 میلادی به استقلال دست یافته و ارزش‌های تاریخی، معنوی و مذهبی و سنتی خود را احیا کرد که احیا موسیقی سنتی و فولکلور یکی از شاخصترین آنها است.

رئیس جمهور ترکمنستان در سال 2015 میلادی کتابی تحت عنوان «بغشی- نشانه شادی مردمی» منتشر کرد که موضوع آن کاملا به هنر موسیقی اختصاص یافته‏ است.

«قربانقلی بردی‏‌محمداف» در این اثر خود مروری بر تاریخ شکل‌گیری آلات و هنر موسیقی و جلوه‌های آن در فرهنگ سنتی ترکمنستان داشته است.

«باغشی» یا «بخشی» لقبی است که به برخی از نوازندگان دوتار در میان ترکمن‌ها داده می‌شود.

در خصوص رایج‌ترین ساز ملت ترکمن یعنی دوتار و اینکه چه ‌وقت و بر چه پایه و اساسی بوجود آمده هنوز اطلاعات تاریخی روشنی وجود ندارد.

در بین مردم روایات تعابیر و تفاسیر متعددی برای این موضوع وجود دارد.

این ادّعا که تمامی این روایات در حقیقت توسط مردم و در پاسخ به سئوال چگونگی خلق دوتار ایجاد شده، سخن گزافی نخواهد بود.

در میان مردم آسیای مرکزی ساز دوتار از اعصار پیشین وجود داشته است.

سند دیگر مربوط به شاعر قرن 18 ترکمن «غایب نظر غایبی» است که برای رهایی تعدادی شاعر و نوازنده از مجازات مرگ، در پیشگاه امیر بخارا شعر معروف خود را با مضمون ذیل قرائت کرد:

ساز بیله صحبتی یامان دییمأنگ‌لر

آدام حوّا دنیأ ایننده باردیر

ترجمه:

ساز و آواز را منکر نشوید

که قدمتی تا خلق آدم و حوّا دارد

تحقیقات علمی در خصوص ریشه تاریخی کلمه دوتار به نتایج قطعی‌ نرسیده است.

چنانچه به ریشه‌شناسی مردمی دوتار رجوع کنیم با 2 دیدگاه مواجه می‌شویم، دیدگاه اول اعتقاد دارد این کلمه از 2 واژه فارسی «دو» و «تار» همانند سه‌تار و چهارتار رایج در نزد اقوام تاجیک و ازبک تشکیل شده است.

دیدگاه دوم «دوتار» را یک واژه اصیل ترکمنی می‌داند.

اگر در آن دقیق شویم کلمه دوتار در واقع ترکیبی از کلمه توت و تار است.

در واقع دوتار از چوب درخت توت ساخته شده و به آن تار وصل می‌شده است.

به همین خاطر نیز پیشینیان اصطلاح «توت‌تار» را بر آن نهادند که به مرور زمان این اصطلاح در محاوره عامه به صورت دوتار شکل گرفته و ماندگار شده است.

آنگونه که نوازندگان یادآوری می‌کنند و موسیقی‌دانان به آن معتقد هستند بعدها تغییراتی در شکل و فرم نت‌ها در دوتار پدید آمد.

دوتار نه تنها در میان مردم ترکمن بلکه در میان ازبک‌ها، تاجیک‌ها، قرقیز‌ها، قره‌قالپاق‌ها نیز به عنون ساز ملی شناخته می‌شود، صرفنظر از اینکه در میان اقوام مختلف تحت اسامی «دُومبرا»، «کوموز»، «تامبور»، «چونگگور» و مانند آن از آن یاد شده است.

امّا همه این نام‌ها در واقع از خانواده دوتار بوده و با هم هم‌خانواده هستند.

هر چند در میان ترکمن‌ها کلمه دوتار کاربرد‌ وسیع دارد امّا این تنها نامی نیست که بر آن گذاشتند.

در زبان برخی طایفه و تیره‌های ترکمن اصطلاح «تامدیرا» به معنی دوتار مورد استعمال فراوان دارد.

کلماتی نظیر «تامدیرا» «تامدیراچی» در واقع مترادف کلمات «دوتار» و «دوتارچی» موجود در زبان ادبی  هستند.

مردم قزاق و قرقیز به ساز ملی خود که شبیه دوتار ترکمنی است اصطلاحاً «دومبرا» می‌گویند.

انتهای پیام/